7326 sayılı Yasa’nın 6. maddesinde “İşletme kayıtlarının düzeltilmesi” başlığı altında yer alan ve “işletmelerde mevcut olup kayıtlarda yer almayan” veya “kayıtlarda yer alıp işletmelerde yer almayan” emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlara ilişkin kayıtların düzeltilmesine imkân sağlanmasını amaçlayan düzenlemeler yapılmıştır. Anlan yasayla ilgili düzenlemeleri içeren 1 Seri Nolu Genel Tebliğ de 14.06.2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Anılan düzenlemelere ilişkin açıklamalarımız şöyledir:
İşletmede mevcut olduğu halde kayıtlarda yer almayan emtia, makine teçhizat ve demirbaşların kayda alınması
1- Kapsam
Kanun hükümleri ile gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine (adi, kollektif ve adi komandit şirketler dahil) işletmelerinde mevcut olduğu halde kayıtlarında yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşları rayiç bedel ile yasal kayıtlarına intikal ettirmek suretiyle, kayıtlarını fiili duruma uygun hale getirmelerine imkan sağlanmaktadır.
Ancak, teslimleri KDV’den müstesna olan emtia (basılı kitap ve süreli yayınlar hariç) makine, teçhizat ve demirbaşlar için bu uygulamadan yararlanılamayacaktır.
Faturasız emtia, makine, teçhizat ve demirbaşların kayıtlara intikal ettirilmesine imkan veren düzenleme, bütün gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerini kapsamaktadır. Uygulama kapsamına, serbest meslek erbabı, ferdi ticari işletmeler, adi ortaklıklar, kollektif şirketler, adi komandit şirketler ile sermaye şirketleri, kooperatifler, iktisadi kamu müesseseleri, dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler ve iş ortaklıkları dahil bulunmaktadır.
2- Değerleme ve beyan
Uygulama kapsamında olan mükellefler, işletmelerinde mevcut olduğu halde kayıtlarında yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlarını 31 Ağustos 2021 gününe (bu tarih dahil) kadar örneği tebliğ ekinde yer alan ayrı bir beyanname ve bir envanter listesi ile bağlı oldukları vergi dairelerine bildireceklerdir. Bu kıymetler, bildirim tarihindeki rayiç bedelle değerlenmek suretiyle envanter listesinde gösterilecektir. Rayiç bedel, o kıymetin değerleme günü itibarıyla normal alım satım bedelidir. Dolayısıyla bu bedel, mükellefin kendisi tarafından bizzat tespit edebileceği gibi bağlı olduğu meslek kuruluşuna da tespit ettirilebilecektir. Bildirilen kıymetler yasal kayıt süresi içerisinde kayıtlara intikal ettirilecektir.
Bu madde hükmüne göre bildirilecek emtiadan kasıt; alım satım işletmelerinde satışa hazır malları, imalatçı işletmelerde ise hammadde, malzeme, yarı mamul ve mamul malları ifade etmektedir.
Aynı şekilde inşaat işletmelerinin (yıllara sari inşaat ve onarım işi, kat karşılığı veya kendi adlarına inşaat yapıp satanlar) varsa inşa edilen ve emtia niteliğindeki taşınmazları (daire, dükkan vb.) ile üretimde kullandıkları demir, çimento, tuğla gibi ilk madde ve malzemelerini veya yarı mamullerini de bildirmeleri mümkündür.
3- Bildirilen malların satış bedelinin beyan edilen değerinin altında olamayacağı
Yasaya göre, kayıtsız stok bildiren mükellefler bu mallarını satmaları halinde, defterlere kaydedilecek satış bedeli kayıtlı değerinden düşük olamayacaktır. Gerçek satış bedelinin kayda alınan bedelden düşük olması halinde, kazancın tespitinde kayıtlı bedel dikkate alınacaktır.
4- Vergisel yükümlülükler
Yasa uyarınca beyan edilerek kayıtlara intikal ettirilen makine, teçhizat ve demirbaşlar ile emtianın bedeli üzerinden tabi olduğu oranların yarısı (teslimleri kdv’den istisna olan basılı kitap ve süreli yayınlar için %4 oranı) esas alınmak suretiyle katma değer vergisi hesaplanarak, ayrı bir beyanname ile sorumlu sıfatıyla beyan edilecek ve hesaplanan vergi 31 Ağustos 2021 gününe (o gün dahil) kadar ödenecektir. (Beyananme 31 Ağustos tarihinden önce verilmiş olsa bile ödeme 31 Ağustos günü akaşmna kadar yapılabilecektir.)
Beyan edilen emtia üzerinden hesaplanan katma değer vergisi, 1 no.lu beyannamede genel esaslar çerçevesinde mal ve hizmet teslimleri üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden indirilecektir. Ancak, kayıtlarda yer almayan makine, teçhizat ve demirbaşların bedeli üzerinden hesaplanarak ödenen katma değer vergisinin indirimi mümkün olmayıp, ödenen bu tutar, verginin ödendiği yılın gelir ve kurumlar vergisi matrahlarının belirlenmesinde gider olarak dikkate alınacaktır.
Yasaya göre, kanun hükümlerinden faydalanan mükellefler hakkında; KDV Kanunu’nun 9. maddesinin 2 numaralı bendinde yer alan “fiili ya da kaydî envanter sırasında belgesiz mal bulundurulduğunun tespiti halinde, bu alışlar nedeniyle, ziyaa uğratılan katma değer vergisinin, belgesiz mal bulunduran mükelleften aranacağı” hükmü uygulanmayacaktır. Dolayısıyla, anılan mükellefler hakkında belgesiz mal bulundurduğu gerekçesiyle malın emsal bedeli üzerinden cezalı olarak re'sen tarhiyat yapılmayacaktır.
Bildirime dahil edilen makine, teçhizat ve demirbaşlar için amortisman ayrılamayacaktır.
Bildirime dahil edilen emtia, makine, teçhizat ve demirbaşların satılması halinde satış bedeli, bunların deftere kaydedilen değerinden düşük olamaz.
Özel tüketim vergisi konusuna giren malları bu kapsamda beyan eden ve alış belgelerini ibraz edemeyen mükelleflerin bu malların beyan tarihindeki miktarı ve emsal bedeli üzerinden geçerli olan özel tüketim vergisini 31 Ağustos 2021 tarihine (bu tarih dahil) kadar ayrı bir beyanname ile beyan ederek aynı süre içinde ödemeleri hâlinde bu mallar bakımından 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 4 üncü maddesinin (3) numaralı fıkrasında yer alan “fiili ya da kaydî envanter sırasında belgesiz mal bulundurulduğunun tespiti halinde, bu alışlar nedeniyle, ziyaa uğratılan özel tüketim vergisinin, belgesiz mal bulunduran mükelleften aranacağı” hükmü uygulanmayacaktır. Bu şekilde beyan edilerek ödenen özel tüketim vergisi için vergi cezası kesilmeyecektir.
5- Beyan edilen kıymetlerin kayıtlara intikali
Bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerin, aktiflerine intikal ettirdikleri emtia için ayrı (525-Kayda Alınan Emtia Özel Karşılık Hesabı), makine, teçhizat ve demirbaşlar için ayrı (526-Demirbaş Makine ve Teçhzat Özel Karşılık Hesabı), olmak üzere pasifte karşılık hesabı açılacaktır.
Emtia için ayrılan karşılık, ortaklara dağıtılması veya işletmenin tasfiye edilmesi halinde, sermayenin unsuru sayılacak ve vergilendirilmeyecektir. Makine, teçhizat ve demirbaşlar için ayrılan karşılıklar ise birikmiş amortisman olarak kabul edilecek ve 2021 yılı sonunda 257-Birikmiş Amortismanlar Hesabı’na aktarılacaktır.
İşletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler ise beyan ettikleri emtiayı defterlerinin gider kısmına satın alınan mal olarak kaydedeceklerdir.
Ba Formu vermek zorunda olan mükellefler, beyan ettikleri kıymetleri rayiç bedelleriyle,
Ba Formu’nun “Soyadı/Adı Unvanı” bölümüne “Muhtelif Satıcılar (7326 sayılı Kanun
Madde 6/1)”, “Vergi Kimlik Numarası” bölümüne (3333 333 333) yazmak suretiyle bildireceklerdir.
Kayıtlarda yer aldığı halde işletmede mevcut olmayan mallar
Anılan yasa ile gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine (adi, kollektif ve adi komandit şirketler dahil) kayıtlarında yer aldığı halde işletmelerinde mevcut olmayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlarını, 31 Ağustos 2021 gününe (bugün dahil) kadar fatura düzenlemeleri ve her türlü vergisel yükümlülüklerini yerine getirmek suretiyle kayıt ve beyanlarına intikal ettirmeleri ve böylece kayıtlarını fiili duruma uygun hale getirmeleri imkanı verilmektedir.
Bu kanun, bütün gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerini kapsamaktadır. Uygulama kapsamına; ferdi işletmeler, adi ortaklıklar, kollektif şirketler, adi komandit şirketler ile sermaye şirketleri, kooperatifler, iktisadi kamu müesseseleri, dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler ve iş ortaklıkları dahil bulunmaktadır.
Bu kapsamda düzenlenecek faturada yer alacak bedel, söz konusu emtialar için aynı neviden olan emtiaların cari yıl kayıtlarına göre belirlenen gayri safi kar oranı dikkate alınarak tespit edilecektir. Gayri safi kar oranının yasal kayıtlardan tespit edilemediği hallerde, mükellefin bağlı olduğu meslek odalarının belirleyeceği oranlar esas alınacaktır. Makine, teçhizat ve demirbaşlar bakımından ise, düzenlenecek faturada yer alacak bedel, mükelleflerin kendilerince veya bağlı oldukları meslek kuruluşunca tespit edilecek rayiç bedel olacaktır.
Yukarıda açıklanan şekilde faturalanan ve yasal defterlere kaydedilen emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlarla ilgili işlemler, normal satış işlemlerinden bir farklılık arz etmemektedir. Faturada malın tabi olduğu oranda katma değer vergisi hesaplanacak ve ilgili dönem KDV Beyannamesinin “Matrah” kulakçığının “7326 Sayılı Kanunun (6/2-a) Maddesi Kapsamındaki Bildirim” satırına dahil edilerek beyan edilecek, anılan dönemde ödenecek KDV çıkarsa, ödenecek KDV tutarının bu emtia beyanından kaynaklanan tutara kadar olan kısmı ilk taksiti beyanname verme süresi içinde, izleyen taksitler beyanname verme süresini takip eden ikinci ve dördüncü ayda olmak üzere üç eşit taksitte ödenecektir. Taksitlendirmeden yararlanarak ödeme yapmak isteyenler ek bir beyanname vereceklerdir. İlgili dönemde ödenecek KDV çıkmaması halinde ya da ödenecek kdv tutarını taksitle ödemeyip bir seferde ödemeyi tercih edenlerce başka bir işlem yapmaya ve ek beyanname vermeye gerek olmayacaktır. Düzenlenen faturada yer alan satış hasılatı ve bu malların kayıtlarda yer alan maliyet bedelleri yıllık gelir veya kurumlar vergisi matrahının hesaplanmasında da dikkate alınacaktır.
Bilanço esasına göre defter tutanlarda, kayıtlarda yer aldığı hâlde işletmede mevcut olmayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlar nedeniyle düzenlenen faturadaki bedel karşılığında, nakit para, banka, alacak senedi, çek ve benzeri değerler varsa bunlar kayıtlara alınabilir. Aktif hesaplarda meydana gelen artışın herhangi bir şekilde tespit edilememesi hâlinde “689 Diğer Olağan Dışı Gider ve Zararlar” hesabına borç kaydı yapılacak ve bu tutar, gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinin düzenlenmesi sırasında kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacaktır.
Bu şekilde düzenlenen faturalar, Bs formu vermek zorunda olan mükelleflerce, Bs Formu’nun “Soyadı/Adı Unvanı” bölümüne “Muhtelif Alıcılar (7326 sayılı Kanun Madde 6/2)”, “Vergi Kimlik Numarası” bölümüne (4444 444 444) yazılmak suretiyle bildirilecektir.
